Details

Autor(en) / Beteiligte

• Özdamar, Fazıl

Titel

ARZU İLE KAMBER HİKÂYESİ'NİN DUDU ÖZDAMAR VARYANTI

Ist Teil von

• Millî folklor, 2022-01 (135), p.247

Ort / Verlag

Ankara: Milli Folklor Dergisi

Erscheinungsjahr

2022

Link zum Volltext

Quelle

EZB Electronic Journals Library

Beschreibungen/Notizen

• Anadolu ve Irak başta olmak üzere Balkanlardan Azerbaycan, İran ve Türkmenistan'a kadar anlatılan halk hikâyelerinden biri olan Arzu ile Kamber Hikâyesi'nin hem yazma eserlerde tespit edilen hem de sözlü gelenekten derlenen birçok varyantı vardır. Hikâyenin yeni varyantları araştırmacılar tarafından yayımlanmaya devam etmektedir. Bu makalede de Adana'nın Çukurova ilçesine bağlı olan Şambayadı Mahallesi'nde yaşayan Dudu Özdamar'dan tarafımızca derlenen bir varyantı ele alınmıştır. Hikâyeyi halası Sultan İşbilir'den öğrendiğini söyleyen anlatıcıya göre inceleme alanı olan Şambayadı'nda masal, türkü, hikâyeli türkü ve halk hikâyesi gibi sözlü anlatı ürünlerinin geçmiş dönemlerde anlatıldığı iki mekân vardır. Bunlardan ilki yaşadıkları evler iken diğer icra mekânı tarlalar olmuştur. Ancak günümüze kadarki süre zarfında radyo ve televizyonun yaygınlaşması, tarımda insan gücünün azalması, anlatıcı sayısının azalması vd. sebeplerle iki icra mekânında bu ürünler artık çok fazla anlatılmamaktadır. Temmuz 2004'te kaynak kişinin o dönemde çalıştığı bakkal dükkânında, ses kayıt cihazı kullanılarak derlenen bu hikâye, bilindiği gibi nazım-nesir karışık bir şekilden oluşmaktadır. Nazım kısımlarının geçmiş yıllardaki icra mekânlarında ezgili olarak okuduğunu söyleyen anlatıcı, yapılan derleme sırasında yaşlılığı ve eşinin vefatı sebebiyle bu şiirleri ezgili olarak icra etmeyi tercih etmemiştir. Metnin isimlendirilmesinde anlatıcının adı esas alınmıştır. Günümüze kadarki metinlerin derleme yayınlarında sadece şehir adıyla yapılan (Arzu ile Kamber Hikâyesi'nin Bayburt Varyantı gibi) varyant adlandırma usulünün birçok açıdan eksikliğe veya karışıklığa sebep olacağı düşünülmektedir. Çünkü bir metnin anlatıcısının doğup büyüdüğü, yaşadığı hatta derlemenin yapıldığı şehir farklı olabilir. Bu sebeplerle bir metin adlandırılırken anlatıcının adını esas alan bir adlandırma daha uygun olacaktır. Arzu ile Kamber Hikâyesi'nin epizot ve motifleri hakkında Türkiye'de bazı çalışmalar yapılmıştır. Tekrara düşmemek için bu yapı özellikleri incelenmemiştir. Makalede söz konusu varyantın metni dışında, varyant ile ilgili tanıtıcı bilgiler ile anlatının olay örgüsü özetlenmiştir. Olay örgüsü verilirken kahramanın evlat edinilmesi, kahramanların birbirlerini öz kardeş sanmaları, birbirlerine âşık olmaları, kahramanın yurdunu terk etmesi ve dönüşü ile iki kahramanın kavuşamaması ve ölümü gibi bazı hususların Türk anlatı geleneğindeki yeri ve önemi hakkında bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Makalenin ek kısmında verilen hikâye metni derleme bölgesinin dil hususiyetlerine ve anlatıcının üslubuna bağlı kalınarak yazıya geçirilmiş, başka bir ifadeyle metinde herhangi bir değişiklik veya düzeltme yapılmamıştır. Bu usul tabii olarak metinde geçen bazı kelime ve kelime gruplarının anlaşılırlığını zorlaştıracaktır. Bu sebeple yazıya geçirilirken metindeki bazı kısımlara belli kriterlere göre açıklamalar eklenmiş ve metnin daha da anlaşılır olması hedeflenmiştir.