Sie befinden Sich nicht im Netzwerk der Universität Paderborn. Der Zugriff auf elektronische Ressourcen ist gegebenenfalls nur via VPN oder Shibboleth (DFN-AAI) möglich. mehr Informationen...
Halk resminden grafik tasarıma: Numan Balıca ve Adapazarı’nda yetiştirdikleri
Ist Teil von
Millî folklor, 2021, Vol.33 (130), p.168-184
Ort / Verlag
Ankara: Geleneksel Yayıncılık
Erscheinungsjahr
2021
Quelle
EZB Free E-Journals
Beschreibungen/Notizen
Ulusal grafik tasarım tarihimizin birçok bilinmeyeni bulunmaktadır. Özellikle yereldeki sanatkârlar, bu
bilinmeyenin büyük ve önemli parçasını oluştururlar. Grafik tasarımın bilgisayar öncesi döneminde üretilmiş
yereldeki ticari sanat ürünleri olan resimlemeler ve harfleme çalışmaları, kentlerin hızlı dönüşüm sürecinde
kayıt altına alınmadıklarından dolayı kolayca yok olabilmektedir. Oysa grafik tasarımının öncüleri olarak nitelendirebileceğimiz
ve kendilerini ressam olarak adlandıran sanatkârların elinden çıkan bu ürünler, kaybolmaya
yüz tutmuş kültürel mirasımızın örnekleri olup bölgeye özgü özellikler taşıması, bölgenin görsel kültürünü yansıtması
bakımından önemlidir. 1916 yılında Adapazarı’nda tarımsal üretimi desteklemek amacıyla kurulan,
araba fabrikası olarak da bilinen Türkiye Zirai Donatım Kurumu Anonim Şirketi, ilerleyen yıllarda kentin grafik
tasarım tarihini de etkiler. Halk sanatının yetkin bir uygulayıcısı olarak fabrikanın ürettiği at arabalarının resimlenmesi
için Bursa’dan çağrılan ticari ressam Numan Balıca, hem kendisi hem de yetiştirdiği çıraklar ile kentin
görsel kültürüne katkı sağlayan bir ömür geçirir. Böylece herhangi formal eğitimi olmadan eğitici görevini üstlenen
ve mesleki hayatı boyunca onlarca sanatkâr yetiştiren Balıca, kentin görsel kültüründe ve grafik tasarım
tarihinde rol oynar. Yetiştirdiği çıraklar, yalnız resimleme yapmakla kalmaz; fırça ile unvan levhaları, dükkân
tabelaları, cam yazıları, apartman isimlikleri yazarlar. Bilgisayarın grafik tasarım üretim sürecine girmesi ile
reklamcılık alanında etkin olurlar. Balıca, çırakları ve onların yetiştirdikleri ile kuşaklar arası aktarım açıkça
Adapazarı örneğinde görülebilmekte ve belgenebilmektedir. 1949 yılından başlayıp vefat ettiği yıl olan 1976’ya
kadar Adapazarı’nda faaliyet gösteren Numan Balıca başta oğulları Münir Balıca, Mesut Balıca daha sonra
Şevki Akarca, Necati Hüdaverdi, Mustafa Karapınar, Erol Nurcan, Enver Ertaban gibi isimleri yetiştirir.
Balıca’dan sonra resimleme ve fırça tabela yazımında ustalığı ile adından söz ettiren Alaaddin Kolçak ise Kabil
Arslan, Rüstem Arslan, Hüsmen Arslan, Ali Uzavcı, Mehmet Yılmaz ve Recep Bahar’a öncülük eder. Balıca’nın
oğullarından Mesut Balıca ise, günümüzde hâlâ Adapazarı’nda reklamcılık alanında faaliyet gösteren
şirketleri kuran Veysel Önder, Cihat Önder, Nejdet Hız, Tuncay Dinçer, Lütfi Sezgin ve Murat Sarıçiçek’i yetiştirir.
Böylelikle yazıda, resimlemeyle başlayıp çağdaş grafik tasarım ürünlerine evrilen bir süreç üzerinden
kuşaklar arası formal olmayan eğitim ile yetişen sanatkârların yerel resimleme, grafik tasarım ve reklam tarihinde
yerlerini almaları için gereken bilgi ve bulgular sunulmaktadır. Bu çalışma, yerelle kurduğu güçlü ilişki
bakımından görsel kültürü ve görsel belleği şekillendiren ürünleri üreten bu sanatkârların kayda geçirilmelerini,
ilerleyen yıllarda yapılacak kültürel, etnografik, folklorik araştırmalara da katkı sağlamayı amaçlar.