Details

Autor(en) / Beteiligte

• Günaydın, Vildan

Titel

Çağdaş Türk Sosyolojisinde Teori tartışmaları

Ort / Verlag

ProQuest Dissertations & Theses

Erscheinungsjahr

2000

Link zum Volltext

• ProQuest

Quelle

ProQuest Dissertations & Theses A&I

Beschreibungen/Notizen

• Sosyoloji, XIX. yüzyılda doğarken fen bilimlerini model olarak almış ve ulaştığı bilimsel sonuçları "toplumsal yasa"lar şeklinde ileri sürmüştür. Toplumsal gerçekliğin doğal gerçeklikten farklı olarak karmaşık bir determinizm içerdiğinin farkedilmesi, sosyologları, toplumun işleyiş yasalarını belirleme iddiasından adım adım uzaklaştırmış, ulaştıkları bilimsel sonuçları yasa değil, teori olarak ileri sürmeye başlamışlardır. Realite karşısında daha mütevazi bir tavrı yansıtan "teori" kavramı ve bu kavramın sınırlarını çizdiği çerçeve etrafında yapılan tartışmalar, her bilim dalının özünü oluşturmaktadır. Özellikle sosyolojiden söz etmek, adı konsun ya da konmasın, bir teori çerçevesinde mümkün olabilir. Araştırmamızın konusunu oluşturan "Çağdaş Türk Sosyolojisinde Teori Tartışmaları", böyle bir çerçevede, Türk sosyologlarının benimsemiş oldukları teorileri ve b'-' teoriler etrafında belirlenen tartışmaları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Batı dünyasında, başlıcaları Marksizm, Fonksiyonalizm, Strüktüralizm, Aksiyonalizm, Yorumsamacılık ve bunların açılımları olan yeni teorilerden oluşan zengin bir teorik tartışma zemini vardır. Bu araştırma, XIX. yüzyılın başlarında modem bir bilim olarak Batı dünyasından alınmış ve Türk toplumunun toplumsal problemlerine adapte edilerek geliştirilmeye çalışılmış bir disiplin olan Türk sosyolojisine, Batı dünyasındaki söz konusu tartışmaların nasıl yansıdığının incelenmesinin, sosyoloji dünyasına bir katkı sağlayacağı düşüncesiyle başlatılmıştır. Türk sosyologları, pür teorik tartışmalar yerine, daha çok belli toplumsal olgular ve bu olguları tanımlamak üzere geliştirdikleri kavramlar etrafında tartışmaktadırlar. Dolayısıyla, Türk sosyolojisindeki teorik tartışmaları, sosyologların bakış açılarını ortaya koyan kavramlar etrafında değerlendirmek zorunlu hale gelmektedir. Türkiye, modernleşme sürecine girmiş bir ülke olarak, aynı sürece girmiş olan ve üçüncü dünya ülkeleri diye adlandırılan diğer ülkelerle bir karşılaştırma yapıldığında, bu süreçte görece daha ilerlemiş bir ülke konumundadır. Modernleşme kuramlarının ileri sürdüğü gibi, aynı süreçlere girmiş olan toplumlarda benzer problemlerle karşılaşılır. Bu çerçevede, Türkiye'nin toplumsal problemlerinde odaklanan çalışmaların, aynı süreçleri yaşayan toplumlarla örtüşeceği yanlar muhakkak olacaktır. Bu araştırmada, öncelikle sosyoloji teorileriyle ilgili eserler araştırılmıştır. Böyle salt teorik kavramsal tartışmalara giren çalışmalarla karşılaşılmadığı için, ele alınan sosyal bilimcilerin belli konu ve kavramlarla ilgili eserleri incelenmiştir. Araştırmada, tarama tekniği kullanılmıştır. Dokümantasyon yöntemiyle kaynak taraması ve araştırma yapılarak, sonuçta belli sentezlere ulaşılmıştır. Belirlenen konularda önemli görülen sosyologlann görüşleri ve yaklaşımlan sergilenerek, bunlardan genel sosyoloji teorik anlayışlarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Bazı konularda tartışmaya katılan sosyologların çokluğu, o konuların daha çok başlıklar altında ele alınmasını gerektirmiştir. Bu araştırma, iki ana bölümden oluşmaktadır: ilk bölümde Türk sosyolojisinin doğuşunu hazırlayan etkenlerle, gelişme süreci ve ilk Türk sosyologları ele alınmıştır. Bu anlamda, Osmanlı lmparatorluğu'nun duraklama devrinden itibaren toplumun var olan sorunlarına çözüm bulma arayışları, bu amaçla iktidara gelen siyasal partilerin çalışmaları ve yürüttükleri politikalar, iktidardaki partinin sürgünü olarak yurtdışına gönderilen muhalif siyaset ya da düşünce adamları ve eğitim amacıyla Avrupa'ya giden ve oradaki ilerlemenin nedenlerini araştıran Osmanlı-Türk gençlerinin Avrupa'daki ve yurda döndükten sonra Osmanlı toplumundaki çalışmaları gibi faktörler ele alınmıştır. Yine bu bölümde; sosyoloji konularının tartışıldığı "U/Om-u iktisadiye ve içtimaiye Mecmuası" ile, bu dergide yazan kişilerin düşünceleri ele alınmış, ilk Türk sosyologlar olarak sonraki takipçilerini etkilemeleri açısından Ziya Gökalp ve Prens Sabahattin incelenerek; bu dönemde sosyal ilimler alanında yapılan çevirilere, sosyolojinin Osmanlı Devleti ile Türk Cumhuriyeti'nde eğitim alanındaki serüvenine değinilmiştir. Birinci bölümde son olarak, sosyolojinin Cumhuriyet devrindeki gelişmesine değinilerek, bu dönemdeki ekoller ve belli başlı isimler zikredilmiştir. Çalışmamızın ikinci ana bölümünü ise; Türk sosyolojisinde üzerinde tartışma yapılan ana konular ve farklı teorik yaklaşımlar olarak belirlediğimiz temel konu oluşturmaktadır. Her konuda genel bir tanımlama yapıldıktan sonra, görüşleri ileri süren isimler ve varsa onlara 1 getirilen eleştiriler ele alınmıştır. Kültür ve medeniyet kavramlarının tanımında zaten farklılıklar olduğu için, bu konuda tanımlama yapılmasına gerek duyulmamıştır.