Sie befinden Sich nicht im Netzwerk der Universität Paderborn. Der Zugriff auf elektronische Ressourcen ist gegebenenfalls nur via VPN oder Shibboleth (DFN-AAI) möglich. mehr Informationen...
Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 2021, Vol.52 (2), p.95-131
Ort / Verlag
Türk Dil Kurumu
Erscheinungsjahr
2021
Link zum Volltext
Quelle
EZB Free E-Journals
Beschreibungen/Notizen
Bu makalede, seş- fiili ve türevleri ile çöz- fiilinin tarihî Türk dillerinden
günümüze kadar, yazılı metinlerdeki kullanım alanı tespit edilmeye
çalışılmıştır. Bu amaçla; Eski Türkçe, Orta Türkçe, Yeni Türkçe ve
Çağdaş Türk dillerinde ilgili fiillerin kullanımı incelenmiştir. Çalışmada,
seş- fiilinin türevi olarak şeş-, şiş-, çeş-, çiş-, çiç-, yeş-, yiş-, yiz-, eş- fiillerinin
kullanım alanları üzerinde tek tek durulmuştur. Metinlerin zaman
aralığı geniş tutularak, bu fiil türevlerinin Türkçenin yazı diline ne zaman
katıldığı, tarihsel açıdan nasıl bir değişkenlik gösterdiği araştırılmıştır. Bu
fiilin türevleri dışında çöz- fiilinin de Eski Türkçeden günümüze kadarki
durumuna ayrıntılı bakılmıştır. Makalenin temel hedefi; seş- ve çöz- fiillerinin
eş zamanlı kullanılan aynı anlamı veren iki farklı fiil mi yoksa
çöz- fiilinin seş- fiilinden kimi ses olaylarıyla değişen bir fiil mi olduğunu
ayırt etmektir. Buna göre ses bilgisel düzlemde gerekli örneklerine ulaşılamayan
söz başı s->ç- değişimi tespit edilemediği için bu iki fiilin (seşve
çöz- fiillerinin), işlevleri bakımından benzerlik gösteren birbirinden
farklı fiil oldukları görülmüştür. Bununla birlikte Eski Türkçede “çöz-,
ayır-” anlamlarına gelen başka fiillerin varlığı da bilinmektedir: adır- fiili
gibi. Fakat bu çalışmanın odaklandığı nokta, birbirleriyle ses bilgisel
ve anlam bilimsel düzlemde ilişki kuran ve birbirinin türevi niteliğinde
olan “çöz-” anlamlı fiillerin kullanım alanını incelemektir.